Polémika Peskas Ilegal, Labele Julga iha Facebook!
Ha’u tenta fahe informasaun ruma ba inresponsavel balun ne’ebé subar iha ID falsu hodi halo “justisa” iha facebook.
Peska Ilegal
Preokupasaun kona-ba peska ilegal iha tasi timor sai razaun/justifikasaun lori Governu AMP sosa Ró rua husi Xína ho emerjensia liu husi Orsamentu Raktifikativu hodi apoia F-FDTL atu kontrola peskas iligal. Infelismente Ró rua ne’e nia kondisaun la bele patrolla ba tasi mane hodi kontrola riku-soin timor nian.
Bainhira hahu mandatu VI Governu Konstituisional, 2015, preokupasaun peska ilegal bo’ot liutan, tuir informasaun husi RPOA-IUU (Plataforma rejional ne’ebé halo asaun kontra peska ilegal) katak iha tasi timor nakonu ho Ró peska ilegal nian, dala ruma loron ida ró ilegal 25 to’o 30 maka halo atividade iha tasi timor.
Preokupasaun ne’e lori estadu Indonezia no Timor-Leste asina Joint Comunique ida husi PR Indonezia Jokowi no PM TL Dr, Rui Araujo hodi reafirma komitmentu estadu rua nian ba kombate atividade peskas ilegal, la regula no la reporta (IUU – Fishing). Iha komitmentu ida ne’e, iha agustu 2015, Misnistra Tasi no Peska Indonesia, Sra. Susi no MAP TL Eng. Estanislau, asina MoU, ne’ebé iha pontu ida koalia kona-ba fahe informasaun peska ba malu entre Indonezia no TL.
Bazeia ba troka inforsaun entre Indonezia no TL no mos faktu balun, iha 2015 nia rohan S. E Ministru Estanislau hapara lisensa peskas 2 ne’ebé emite husi V Governu no duni sai ró rua ne’e husi tasi timor, husi kompaña ho naran Fidelity.
Hong Long
Iha tinan 2016, Kompaña Hong Long aprezenta proposta investimentu ho valor millaun $ 100, ba atividade Peskas industrial, akikultura (hakiaiak ikan no boek) etc, ho fazeadamente. Proposta ne’e avalia husi ekipa interministerial ida, ne’ebe involve trade and invest, SERVE, teras propriedade, peska, nst. Ekipa rekomenda katak proposta ne’e viavel.
Tanba kompaña ne’e husi Xina, entaun Ministru Estanislau deside involve mos Governu Xina liu husi embaixada Xina iha TL, Governu Xina konfirma katak kompaña refere, Xina nia duni no halo atividade peska iha ne’ebá. La to’o iha ne’e deit, tuir lei atu fo lisensa ba peska tenki iha uluk inspesaun ba ró no arte peska sira. Iha tempu hanesan MAP haruka informasaun tomak ró no kompañia nian ba RPOA-IUU. Haruka mos karta ba nasaun viziñu Indonezia, Australia no Nova Guine Papua atu hamutuk halo inspesaun, Governu Australia responde no haruka kedas nia inspestor husi Australia mai halo inspesaun hamutuk, rezultadu dehan katak ró sira ne’e mesak foun deit. Ho nune’e iha novembru MAP hasai lisensa ba ró 15 hodi halo peskas Industrial.
Iha sorin seluk, MAP mos servisu hamutuk ho Governu Japaun ajuda VMS (Vassel Monitoring System) hodi akompaña movimentasaun ró 15 ne’e. Movimentu ró 15 iha tasi timor ajuda minimiza peska ilegal no ikus mai peska ilegal la tama tasi timor tanba prezensa ró sira ne’e ho bandeira TL, hatudu katak tasi ne’e nain iha ona.
Tuberaun
Iha abril 2017, mosu problema tuberaun, ró hirak ne’e peska mos tuberaun, Governu deside kria ekipa konjunta ida involve Komponente Naval, Polisia Marítima, Polisia Investigasaun Kriminal, Imigrasaun, Quarentena, Alfandega, Peskas, Gabinete PM. Ekipa ne’e halo investigasaun no relatoriu investigasaun submete ba Konsellu Ministru hodi deside no oreita MAP hodi implemena rekomendasaun ne’ebé mai husi ekipa invstigasaun. Nune’e MAP aplika sasaun ba Kompaña tuir rekomendasaun husi ekipa. La to’o deit iha ne’e, Governu mos haruka relatoriu investigasaun refere ba Ministeriu Públiku atu halo prosesu investigasaun kontinua ba asuntu krime nian.
Nota katak iha problema balun ho diploma ne’ebé bandu espesie akuátiku, liu-liu espesies tuberaun nune’e halo altersaun hodi bandu deit tuberaun sira ne’ebé tama iha lista CITES (the Convetion on International Trade in Indangered Species of Wild Fauna and Flora) inklui mos lista espesies sira ne’ebé bandu husi Indonezia no Australia.
Iha setembru nia laran ne’e, Polisia Investigasaun hala’o investigasaun ba ró 15 ne’e ho indisius katak kaer mos tuberaun espesie protejidu. S. E Ministru oreinta tékniku sira atu kolabora no ofornese dadus ba polisia investigasaun hodi falita prosesu investigasaun no agora kazu ne’e iha Ministeriu Públiku no Tribunal Baucau nia liman hodi hein desizaun tribunal nian.
Desizaun husi MAP
Bainhira iha loron 22 setembru, MAP simu informasaun husi Governu Indonezia kona-bá profile kompña nian ne’ebe iha suspeita balun, S. E Ministru halo desizaun kedas iha loron ne’e duni atu prende ró 15 hodi submete ba investigasaun no husu ba Ministeriu Públikú atu investiga klean liutan (Desizaun hanesan foto iha kraik).
Iha investigasaun sira ne’e maka prova duni iha violasaun, sei hola medida tuir lei ne’ebe vigora.
Kona-ba osan, atividade peska nian, tuir lei, osan sira ne’e kompaña selu diretamente iha banku ba konta/rekening Ministeriu Finansa lori deit mak nota/resibu ba MAP hodi rai no rekapitula. Públiku bele asesu.
Importente atu hatene katak presiza separa/hafahe entre prosidementu fo lisensa ho violasaun/fraude husi kompaña. Bainhira MAP fo lisensa taka matan no la tuir prosimentu entaun ne’e kulpa MAP nian. Maibe bainhira kompaña viola no la kumpri ita nia lei ne’e kulpa kompaña nian, iha investigasaun mak prova duni, aplika sansaun tuir lei ne’ebé iha.
Desizaun Governu nian ne’e laos foti bazeia ba jornal ka facebook, desizaun Governu nia foti bazeia deit ba INVESTIGASAUN, FAKTU no LEI.
Kona-ba investigasaun ba deskonfia partisipasaun, MAP prontu atu ohin, aban, bain-rua ka sa tempu deit, bele investiga. Se mak sala ba komarka, se mak los kontinua halo serviu!
Iha informasaun barak liu tan maibe espasu iha FB la to’o atu esplika hotu. MAP nakloke ba esklaresimentu no informsaun saida deit relasiona ho asuntu ne’e. Obrigadu bara (Autor Abrao Nokosiko)
Komentar
Posting Komentar