FRETILIN Hakarak Koligasaun, Inkluzaun, Insidensial Parlamentar , PD koopera, CNRT , PLP Khunto buka kadeira!
Hanesan ita hotu hatene no akompaña prosesu politíka iha Repúblika Demokratika Timor Leste , to’o agora seidauk iha pontu positivu ida hodi bele asegura nafatin unidade
nasional, interese komun duque interese
grupu ka partidaria ne’ebé hakarak matein deit previlejiu ne’ebé mak sira hetan
durante sira nia governasaun.
Rejultadu eleisaun 22 Jullu 2017 , hatudu katak
partidu lima (5) mak liu bareira 4% , FRETILIN,
CNRT, PLP, PD, KHUNTO.
FRETILIN ne’ebé
povu fó fiar iha eleisaun ne’e ho votu maioria simplest, hanesan maluk sira hotu hatene katak, FRETILIN
foti inistiativa kumpri nia prinsipiu, depois de eleisaun durante kampanha nia laran
hothotu hatene katak, bainhira FRETILIN manan ho maioria upsolutua sei halo inkluzaun, bainhira la manan ho upsoluta
sei halo koligasaun, inkluzaun, insidensial parlamentar, para garante
governasaun ida metin husi 2007 to’o 2022
metin liu ba oin.
Hothotu hatene, depois de Tribunal anunciu rejultadu
, FRETILIN haruka karta ba partidu hothotu.
Hanesan FRETILIN haruka karta ida ba CNRT, PLP, PD
no KHUNTO, atu inkontru ho sira hotu tuir saida mak FRETILIN hatete tiha ona
iha kampaña Eleisaun Parlamentar katak
hakarak governu ida koligasaun, insidensial parlamentar.
Tanba ne’e, hahu iha loron 9 Agostu 2017, iha
primeira etapa halo inkontru ho CNRT,
iha loron 9 Agostu 2017 ho PLP , iha loron 10 Agostu 2017 ho PD iha loron 11 Agostu 2017 no ho KHUNTO iha loron 12 Agostu 2017 , Fatin
Otél Novu Turismu/Dili.
Dialogu ne’e, halao husi nivél lideransa masimu hodi koalia liu konaba prinsipiu no programa ne’ebé abrangentes tebtebes.
Inkontru ne’e halo hotu tiha, FRETILIN halo kedas
desizaun ida, atu hamutuk ho PLP e hamutuk ho KHUNTO. Iha inkontru ne’e lao ba
oin ba nivél karaik liu, atu deskute kestaun mais tekniku liu.
Iha loron 18
Agostu 2017 , FRETILIN, PLP, KHUNTO halo
inkontru hodi lansa kedas dokumentus ida, nudar
baze no futuru koligasaun, e dokumentus ne’e koalia liu ba prinsipiu
koligasaun nian.
Bainhira FRETILIN halo diskusaun ho PLP, iha diskusaun laran PLP levanta uluk kestaun ida ba FRETILIN, ho
pergunta oinsa FRETILIN interpreta
koligasaun?
Razaun PLP
nian katak FRETILIN nia deklarasaun mista, halo PLP la komprende. Ekipa
negosiador husi FRETILIN tenta hatan esplika konaba inkluzaun, koligasaun no
insidensia parlamentar, tuir modalidade ida ne’ebé mak FRETILIN ofrese ba iha
prosesu negosiasaun atu forma governu.
Koligasaun, tuir FRETILIN nia interpretasaun laos
atu partilha de orgaun soberania mais partilha programa no partilha
responsablidade.
Kuandu koalia detalhadas ona ona meza (PN), Senhor
Fidelis Magalaens momentu ne’e nudar responsablidade ba ekipa tekniku,
nia mak avansa kedas ba FRETILIN katak,
(Presidenti Parlamentu Nacional ami (PLP) nian se Primeiru Ministru ba ona FRETILIN.
Maibé FRETILIN mantein katak, iha inkontru sira iha
lideransa, hothotu respeita buat ida mak respeita ba iha rejlutadu eleisoens no
prinsipiu proporsionalidade.
Eleisoens geral ne’e, Povu hatene katak halo
eleisoens parlamentares, rejultadu hatete momos katak povu hakarak mudansa
maibé lideradu husi FRETILIN, husu ba FRETILIN atu bele lori hamutuk atu bele
ukun ne’e diak liu, ne’e tuir interpretasaun FRETILIN nian tuir rejultadu
eleisoens.
Tanba sujere husi PLP tanba ne’emak ekipa FRETILIN nia hatete katak sei hato’o fali ba
sekretariu geral nune’e FRETILIN bele
hato’o resposta ba iha PLP iha loron 18
Agostu lokraik.
Bainhira, ekipa FRETILIN nian hato’o ba ba lideransa
nia resposta katak, se Irmaun Taur Matan Ruak Presidenti
PLP avansa, FRETILIN fó apoio
tomak, ba Irmaun Taur Matan Ruak atu sai Presidenti Parlamentu Nacional, FRETILIN
fó apoio totál laiha rezersa.
FRETILIN laiha rezerva ida tanba kuñese figura Irmaun
Taur Matan Ruak, i ami la duvida nia atu lidera meza Presidenti Parlamentu Nasional
nian.
Iha loron 28
Agostu 2017 iha fali segundu inkontru ho PLP, ekipa rua deskute konaba prinsipiu dokumentus
ne’ebé mak iha, iha dukumentus ne’e parte rua hothotu
konkorda. Maibé atens ba ekontru
Sekretariu Geral FRETILIN ba hasoru
Presidenti PLP Taur Matan Ruak iha nia
rezidensia, iha ne’eba Presidenti PLP Senhor Taur Matan Ruak dehan ba
Sekretariu Geral katak nia la ba governu no la Parlamentu, nia husu ba partidu
atu halo desizaun no intrega ba Senhor Fidelis Magalens atu sai Presidenti Parlamentu Nasional.
Entaun iha
momentu ne’eba Sekretariu Geral dehan katak nia la deside, no dehan katak, sei
konsulta lai ho deputadu sira iha bankada, konsulta abragentes ida atu hatene lolos oinsa mak bele avansa.
Maibé depois
konsulta , rejultadu husi konsulta ne’e
hatudu imposivél atu avansa, se avansa sumba iha Parlamentu Nasional. Entaun FRETILIN
labele foti desizaun ida ne’e, lideransa FRETILIn haruka duni mensagen ida ba
Presidenti PLP Taur Matan Ruak. Katak
imposivel se avansa sumba iha Parlamentu Nacional, entaun FRETILIN labele foti risku ida ne’e.
Presidenti PLP Taur Matan Ruak ho Sekretariu Geral esplika
ba ekipa tekniku parte rua (FRETILIN ho
PLP) konaba modalidade saida mak
ensidensial Parlamentar, koligasaun no inkluzaun, no laiha ema duvida tan ho
modalidade tolu ne’ebé FRETILIN aprezenta.
FRETILIN ho PLP
iha konkordansia ba dokumentus intermus de prinsipiu, maibé koalia konaba meza Parlamentu iha mak mosu
problema.
“Husi PLP ne’ebe lidera husi Senhor Fidelis Magalens hatete dehan, sim ou não, la oin la mai kotuk Presidenti Parlamentu tenki fo ba PLP.
Maibé razaun saida
mak FRETILIN foti modalidade koligasaun, insidensial Parlamentar,
Inkluzaun.
Ita fila ba kotuk ituan, ita nia istoria rasik iha rezistensia hatudu
fofoun FRETILIN lidera prosesu ne’e maibé atu hakuak ema hothotu, ne’ebé involve atu
luta ba libertasaun da patria FRETILIN tenki hakiduk para atu bele loke
odamatan hothotu. Nune’e mosu mudansa
iha estrutura rezistensia nian.
Husi FRETILIN ba CNRM depois ba CNRT, ne’e
tanba saida? tanba loke odamatan hakuak
ema hothotu, ne’e istoria ida FRETILIN nian iha rezistensia.
Iha tenpu
restaurasaun independensia , FRETILIN ukun ho maioria maibe la fó tenpu
ba FRETILIN ukun too remata.
Iha tinan 2007 FRETILIN halo opozisaun ida hothotu
hatene, sei fresku iha imi nia hanoin, laiha minitu ida atu FRETILIN sai iha
liuron, la dudu ema atu halo manifestasaun atu hatun governu. Maibe FRETILIN
kontribui ho ideia halo kritika iha
Parlamentu Nacional.
Maibe iha tinan 2007, iha buat barak laiha mudansa
ita hare ba ita nia rain atu lao ba rai kuak.
Iha 2012 FRETILIN halo refleksaun bo’ot ida iha 2007 nia laran, foti
desizaun liu husi lideransa nain rua, liu husi Bankada atu kontribui diak
liutan, FRETILIN ho nia lideransa kontribui ba siguransa no establidade,
kontribui ba iha dialogu, kontribui ba iha harmonia iha sosiedade nia laran, para
atu bele kontribui ba prosesu dezenvolvimentu ne’e atu lao ba oin.
Iha tinan 2014 ho postura foun ida ne’e, Presidenti
CNRT , Xanana Gusmao iha momentu ida ne’eba nudar Primeiru Ministru halo duni
remodelasaun iha momentu ne’eba.
Tanba iha rotura entre koligasaun CNRT, PD no Frente
Mudança, maibé FRETILIN la buka oportunidade ida ne’eba atu hatun governu maibé
FRETILIN fila fó apoio programa governu CNRT nebe ho 30 kadeiras iha Parlamentu
Nasional iha 2014, FRETILIN tane para governu ne’e lao too 2017.
Tanba FRETILIN tau interese pais ida ne’e tau interese povu ida ne’e tenki
diak. Iha kampaña FRETILIN hatete momos,
vitoria ida FRETILIN ne’e atu lori fila fali mehi ida 1975 para atu hadia rai
ida ne’e.
Irmaun Xanana Gusmao rasik iha tinan hirak ba kotuk katak iha buat
balun lao ladiak, FRETILIN loke nia odamatan atu lideransa sira hamutuk para
atu bele lori rai ida nee ba diak liu, povu ida ne’e atu moris diak liutan.
FRETILIN tau sentidu estadu no hanorin nia kuadrus
sira atu hanoin pozitivamente para atu koopera no kontribui la hanorin nia militantes atu hanoin negativa
ba iha prosesu dezenvolvimentu.
Ida ne’emak FRETILIN halo, hare husi nia istoria
rasik, istoria luta libertasaun da patria, e agora istoria iha tinan 10 nia
laran hanorin duni FRETILIN atu halo buat sira ne’e.
‘Ukun mesak la lao ba oin, ukun kontra mos lalao ba
oin, so ukun hamutuk mak bele lao ba oin, tanba ne’e iha 2012 . FRETILIN sai ho
moto bo’ot ida ‘Hamutuk Ita Bele’.
Se ida ne’emak ladiak nafatin ita la hatene saida mak diak liu?
FRETILIN hanoin katak koloka modalidade tolu ne’e,
atu hatur hela mos kultura ida diak, ba
iha rai ida ne’e aban bainrua lao ba oin.
Iha dia 11 Setenbru 2016 iha duni CCF , Irmaun
Xanana Gusmao hatete katak demokrasia tenki
tuir ita nia realidade , demokrasia laos lori husi Europeia mai tuir
realidade ita nian.
Iha tinan 2002 lao ladiak, tinan 2007 lao ladiak, tinan
2012 lao mai oin, entaun modalidade ida ne’e FRETILIN hakarak hatuur diak ba
ita nia nasaun. Tanba prosesu rezistensia hatudu katak FRETILIN mesak labele so
ita hamutuk mak ita bele.
FRETILIN hanoin iha prosesu libertasaun da patria mos
hanesan ida ne’e, ida mesak la lao ba oin, ita tenki hamutuk mak lao ba oin,
ida ne’emak FRETILIN tenta tau hamutuk modalidade hirak ne’e para lao ba oin.
Komentar
Posting Komentar